Warning: "continue" targeting switch is equivalent to "break". Did you mean to use "continue 2"? in /home/bertnxl61/domains/evermarus.be/public_html/templates/evermarusv4/functions.php on line 199

Martelarenspel van de heilige Evermarus

Op de eerste meidag herdenkt het dorp Rutten haar heilige Evermarus met vooral het opvoeren van het martelarenspel. Volgens de gewijde geschriften zou Evermarus met zeven gezellen op bedevaart gaan naar Compostella om er de heilige Jacobus te gaan vereren. Op zijn terugweg van Compostella zou hij nog enkele andere heiligdommen gaan bezoeken. Zo wilde hij ook het graf van de heilige Servaas te Maastricht. Echter dit heiligdom heeft hij nooit bereikt. Op zijn terugweg wilde hij een plaats vinden om te overnachten. In de buurt van Herstappe op het landgoed van Hacco vond hij en zijn gezellen slaapplaats. Omdat haar echtgenoot, Hacco, niet aanwezig was, liet zijn vrouw hen toe tot het landgoed. Zij maakte hen echter attent erop dat ze voor zonsopgang het landgoed moesten verlaten hebben. Toen Hacco, een rovershoofdman, terug thuis kwam, werd hem echter alles verteld. Woedend ging hij Evermarus en zijn gezellen achterna en vond hen in de buurt van het huidige Rutten alwaar hij hen op een gruwelijke manier vermoordde.

 

Verloop van het martelarenspel

Het eeuwenoud mysteriespel dat vandaag in Rutten wordt opgevoerd verbindt ons met de duizenden mensen die in de loop van de tijden alles hebben achter gelaten om op tocht te gaan, op zoek naar de zin van het leven. Het bewust meemaken van de pelgrimstocht van Evermarus en zijn gezellen kan dat heimwee naar meer zin en naar het goede in ons wakker maken of versterken en ons de moed geven er iets voor over te hebben. Het martelarenspel wordt van begin tot einde met commentaar en duiding begeleid wat het geheel voor de toeschouwers zeer toegankelijk maakt.

 

Het martelarenspel stap voor stap

1. De eerste wildeman heet de bezoekers welkom.

2. Evermarus en zijn 7 gezellen verschijnen ten tonele gevolgd door hun 8 engelbewaarders. Al zingend en biddend stappen zij rond en betreden de heilige weide. Hiermee beelden zij hun pelgrimstocht uit. Zij wandelen verder rond de kapel van de H.Evermarus en begeven zich naar de bron om er hun dorst te lessen.

3. Evermarus en zijn gezellen begeven zich naar het bos dat wordt voorgesteld door een kring van 8 bomen. Na gebed en zang leggen zij zich te slapen tegen een boom.

4. In de verte horen we de klaroenen. Roofridder Hacco is de pelgrims op het spoor. Hij stuurt enkele verkenners voorop. Na de verkenning rijdt Hacco en zijn oversten, eveneens rond de kapelweide. Als alles verkend is en veilig bevonden wordt de bende trawanten, de Haccouren, losgelaten in een paardenrace rond de weide.

5. Na 3 rondes is de race ten einde en sluit de bende aan achter Hacco en zijn oversten en rijden ook zij te paard de weide binnen. Uit eerbied voor de H.Evermarus stappen ook zij te paard rond de kapel.

6. Zodra de slapende pelgrims gelocaliseerd zijn stappen Hacco en zijn oversten af van hun paarden en betreden zij de ring (=het bos waar de pelgrims slapen)

7. Een voor een worden de pelgrims door Hacco en zijn knecht op brutale wijze wakker gemaakt. Na een dialoog tussen Evermarus en Hacco wordt Evermarus met een pijl doodgeschoten. Daarna ontstaan er een vaak hilarische vechtpartij tussen de overgebleven pelgrims en de oversten van de Haccouren. Zes pelgrims laten daarbij het leven. De jongste pelgrim weet te ontsnappen.

8. De engelbewaarders zingen hun lied over de dode lichamen van de pelgrims.

9. De Haccouren stijgen op hun paarden en zetten de achtervolging van de ontsnapte pelgrim in.

10. De tweede wildeman sluit dit eerste deel van het spel af en geeft de toeschouwers een boodschap mee.

11. Het spel gaat nu verder in de Zwarte Weide. Dit deel van het spel bestaat uit een levensecht stokkengevecht tussen de ontsnapte pelgrim en de Haccouren. Het derde schot uit het pistool van Hacco maakt een einde aan dit gevecht. Het dode lichaam van de pelgrim wordt op het paard van Hacco’s knecht geladen en in stoet door het dorp gevoerd tot aan het huis van de vaandeldrager.

 

Het ontstaan en de geschiedenis van het spel

We lezen in het oude heiligenleven dat Evermarus in Rutten wordt vereerd sinds de10de- 11de eeuw: er gebeurden veel mirakelen op zijn graf. Op een bepaald moment in de geschiedenis hebben die verering en de bestaande rituelen de vorm aangenomen van een mysteriespel..

Wanneer dit is gebeurd weten we nog altijd niet. Vroeger dachten we dat het spel even oud was als de verering, dus meer dan 1000 jaar, maar daarvoor hebben we geen argumenten.

Wat weten we wel? We weten dat in het begin van de 17de eeuw (1628) pastoor Willem Portugaels de in verval geraakte verering nieuw leven heeft ingeblazen. Onder zijn beleid is er een processie gekomen. Er moet er ook iets spectaculairs hebben plaats gevonden want op 1 mei 1628 (zo blijkt uit een document) waren er meer dan 3000 mensen in Rutten.

De oudste geschreven tekst van het martelarenspel dateert van 1827… maar de vermoedens zijn dat het spel veel ouder is… en dat kan want het is gewoon de uitbeelding van hetgeen in de vita verteld is!

Voor 1 mei 1924 heeft pastoor Cuppens een nieuwe versie gemaakt Er was een herwerking nodig omdat vele teksten onverstaanbaar waren geworden door het feit dat ze mondeling werden doorverteld. Pastoor Cuppens heeft ook de engelengroep toegevoegd. Hun zang geeft zeker een meerwaarde aan het spel.

 

Samengevat kan men zeggen

In Rutten wordt sinds de 11de eeuw een volksheilige vereerd. Zijn graf werd een bedevaartplaats, die sporen draagt van een oeroud christelijk geloof. Generaties lang al geven Ruttenaren met veel liefde deze kostbare schat door. Het is vooral het besef dat wij die eeuwenoude traditie verder zetten, dat Rutten 1-mei zo dierbaar maakt.

Marcel Schmeits, professor in Tilburg, schrijft in zijn boek: "Drama en toneel" een paragraaf over het Evermarusspel : ‘Het is het meest fascinerende spel in het Nederlandse taalgebied en het bekleedt een volstrekt unieke plaats in de theatrale folklore’. Het is dus iets heel bijzonders wat in Rutten plaatsvindt.